Tipi-tapa

Nafarroako Gobernuak helikoptero berria erosteko Korrikari diru-laguntza kendu badio ere, aurrera darrai Euskal Herrian barrena (Korrikak diot, helikopteroa, honez gero bere lekuan izango da). Kanpezu inguruan behar du, Uxanurin dagoeneko beharbada. Irribarretsu darama neskatilak lekukoa, dozenaka lagunek haren pauso txikiak jarraitzen dituzten bitartean. Tipi-tapa.

Eta tipi-tapa egingo dute datorren astean ehundaka gaztek Amaiurtik Garazirako bidea. Pausoz pauso, festa giroan, independentziaruntz maldan gora nahiz behera.

Haurra testigua heltzen duen ilusio berarekin jasoko dute milaka herritarrek ikurrina apirilaren 12ko Aberri Egunean. Eta ideia eta pentsamendu desberdinen gainetik helburu beraren alde egingo dute Irunetik Hendaiarako bidea, tipi-tapa. Euskal nazio bat aldarrikatu.

Euskal gizarteak eta euskalgintzak aurrera jarrai dezala, pauso txikiz bada ere, nahiz Euskal Erkidegoan osatuko den gobernu konstituzionalistak pauso luze eta baldarrez atzera egingo duen. Baldarrez diot, denon lehendakaria izango dela aitortzen duen Patxi Lopezek milaka eukalzaleren indarrarekin estropezu egingo baitu. Izan ere, ideia politikoen gainetik gure hizkuntzarenganako maitasuna baitaukagu.

Horrek bat gaitzala, aurrera bidean, tipi-tapa.

Globalizazioaz edo...

FMLN gerrilla ohiak El Salvadorren izan duen garaipenak indartu egin du azken hamarkadan Latinoamerika bizitzen ari den susperraldia. Urteetan zapaldua izan osteanAEBen atzaparretatik libratzeko borrokan dihardu, demokraziaren izenean.

Diktadore eta gobernu eskuindarrek herrialdea enpresa iparramerikarren eskuetan uztetik nazionalizazio prozesu batea igaro dira, nazioaren aberastasunak harriaren mesedetan erabiltzera. Ikusi beharko Obamaren gobernuak zer nolako erantzuna ematen duen.


Garai batean Castroren Kuba edota Allenderan Txile ez bezala, gaur, Mauricio Funes presidente berria ez dago bakarrik. Hortxe ditu Venezuela, Ekuador, Bolivia, Kuba, Argentina... Herrialdearen aurrerapen ekonomiko eta sozialaz gain Latinoamerika osoaren progresurako plan bat markatzen ari dira. Honen adibide Hego Amerikako Nazioen Batasuna (Unasur) edo Hegoaldeko Bankual.

Horrela mundu osoko herrialde neoliberalak krisian murgilduta dauden bitartean ltinoamerika orain arte bizi izandako zulo beltzetik ateratzen ari da. Benetako globalizazio prozesu bat aipatu da. Ezkerretik. Sozialismotik.

New Yorkera bidaia, edo mundura...

Durangoko Civelesen ostean euskal literaturan modan dagoen Bilbao-New York-Bilbao irakurri nuen nik ere duela aste batzuk, Olentzeroren opari. Urte batzuetako lanaren ondoren argitaratu du Kirmen Uribek bere lehen eleberria, euskal irakurleon itxaronaldia eta jakin-mina itzaltzeko asmoz.

Jadanik esan ez den ezer gutxi esan dezaket liburuaren gainean. Idazleak narratiba forma berri bat bilatu nahi izan du, idazkera modernoago bat. Eta baita lortu ere. Egungo nazioarteko idazleen pare jarri da, irakurlea irakurtzen ari den momentuan bertan idatzia denaren sentsatzioa emanaz. Istorioa kontatzeko zuzeneko forma darabil, ahozkoa bailitzan. Eta idazlea bera istorioaren protagonista izateak areagotu egiten du sentsazio hori.

Hala ere Uribe Bitartean heldu eskutik poema liburuak utzitako espektatibetatik urrun geratu dela esango nuke. Ugariak izan dira liburuaren kritikak. Beñat Sarasolarena edota Volgako batelariena, besteak beste. Lehenak liburuan kontatzen diren istorioen orden eza eta ardatz baten falta kritikatzen ditu. Bigarrenak, Bernardo Atxagaren Obabakoakekin alderatzen du, honen kopia eskas bate dela argudiatuz.

Esan dezaket neu ere bat natorrela puntu askotan kritikari hauen iritziarekin. Uribek ez du lortu Obabakoakek bezalako nobela baten gisa euskal literaturaren oraina eta geroa markatzerik. Bere idazkera berritzailea eta landua bada, baina ez dio behar bezalako probetxurik atera. Egia da baita ere, bere nobela, benetakoa, idazteko informazio bilketaren nondik norakoak kontatzen dituela, eta hurrengo baterako itxaron beharko dugula fikziozko nobela irakurtzeko.

Liburuaren salmenten menpe idaztea leporatzen diote. Idazkera sinple batez irakurle guztiengana iritsi nahi izate, euskal literaturaren irakurleak ez direnenganaino. Ez du ez ase euskarazko obra on bat irakurtzeko nuen esperantza, baina horrek ez du esan nahi alde batera uzteko lana denik. Euskaraz irakurtzera bultzatzen badu bada zerbait dagoeneko. Kike Amonarrizek dioen bezala: Jendea harrapatuko duen kultura egin behar da, bai liburuak eta bai diskoak, eta horiek irakurtzera eta entzutera ohitzen direnean, kalitatezko euskarazko kultura ere kontsumituko dute. Hala bedi.

Gure literatur tradizioa Agirreren gurasoen etxe hura bezalakoa da, txikia, txiroa, desordenatua. Baina okerrena hori ezkutuan izatea da. Beharrezkoa dugu gure etxe aurretik pasatzen diren horiek sartzera gonbidatu eta etxean zerbait eskaintzea, zerbait hori ezer gutxi bada ere.

Bilbao-New York-Bilbao, Kirmen Uribe

Gaur Espainian izan naiz

Espainian izan naiz gaur eguerdian. Lisboako Espainian. Posta bidezko botoa eskatu ahal izateko Embaixada de Espanha-ra joan behar izan dugu. Behin bertan geundela oztopoa besterik ez digute jarri. Noski epez kanpo genbiltzala, noski kontsulatuan ez dugula izanik eman... funtzionarioak...
Azkenen onartu digute eta botoak etxera noiz ailegatuko zaizkigun galdetzean azaldu digu alderdiek izen emateko zerrendak itxiak daudela dagoeneko eta Galiziakoak laster behar dutela, baina Euskal Autonomi Erkidegokoak oraindik berrikusi egin behar dituztela eta filtroa pasatzen ez dutenak atzera bota.
Normaltasun osoz azaldu digu hau, posta bidez botoa bidaltzeko eman beharreko pausoak azaltzen zizkigun bitartean. Izan ere, normala baita dagoeneko hauteskundeak ditugun bakoitzean alderdi batzuei aurkeztea eragoztea. Jada inork ez du pentsatzen honek demokraziari ematen dion ostikadan. Inork ez du gogoratzen plataforma hauek duten babesa, edota hauen atzean Euskal Herriaren eraikuntzarako lanean diharduten milaka pertsonen ideia eta iritzia. Legaliatearen aurka dozela bakarrik dakite, beren justiziaren legalitatearen aurka.
Zigarroa pizten ari zen normaltasun berberaz sinistuko zuen justiziaren arrazoietan. Guri hain antidemokratikoak iruditzen zaizkigun arrazoi horietan. Eta guk Euskal Herriaren etorkizunaren kontra ari direla dakigun bezala, funtionarioak gizarteari egiten dioten mesedean sinetsiko du, normaltasun osoz.
Embaixadako funtzionario espainiarrek bezalaxe, boto eskubidea ukatu nahi digu Espainiako Gobernuak. Ideia batzuk, pentsamendu batzuk ilegalizatuz, espetxeratuz. Baina konturatuko dira hau ez dela bidea. Beti izango dela jendea Euskal Herria eraikitzen jarraituko duena, zimenduetatik, egunen batean gure etrokizuna erabakitzeko aukera izan dezagun. Libre izan gaitezen.

Nire leihotik ikusten dut, zuen bizitzaren gogortasuna

Amak ezin du isilarazi bonben zaratagatik loak hartu ezin duen haurraren negarra.
Eta lurrean datza gaztea, esku artean zapi zuri-beltzari gogor eusten diola. Zapia gorriz bustia dago. Dozena bat lagun urreratu eta zapiaz aurpegia estali diote. Eta gaztea airean altxa dute, zerurantz, munduari, edota Jainkoari erakutsi nahi baliote bezala.
Eta 12 urte besterik ez ditu izango soldadu hark armaz apuntatzen duen mutikoak. Eta begirada jaitsi du, bihurrikeria bat egitean irakasleak zigorra ezarri behar dionean bezala. Baina oraingoan ez du ezer egin. Ezer txarrik ez.

Eta hau guztia nire leihotik ikusten dut. Baita zeuk ere. Eta klik batez interneteko leihoa ixten dut. Eta nik ere lurrera zuzentzen dut soa.
Ez dagoela eskubiderik pentsatzen dut, egunero. Baina ordenagailua itzaltzearekin bat ahazten zaizkit gainerakoen sufrimenduak eta nire arazoak iruditzen zaizkit munduko inportanteenak.
Ez dago eskubiderik, ez. Ez eta hitzik Palestinan gertatzen ari dena azaltzeko. Edo nik behintzat ez dut topatzen. Israel eragiten ari den triskantzak ez du justifikaziorik. Herri batekin bukatu nahi du, bonbez. Ehiztariak kaiolan dagoen txoritxoari tiro ematen dion bezala harresiz inguratua dagoen Gazako lurraldea suntsitu gura du. Berdin zaio eskola, etxe edo ONUko egoitza... Dena txikitzen du. Eta bertan dagoen zibil, kazetari edo laguntzera doan oro hil.
Eta bonbez edo tiroz hiltzen ez dituenak gosez eta gaixotasunez hilko ditu setiatutako herrian, kanpo laguntza guztiak ukatuz. Israelek ordea berean jarraituko du mundu zabaleko herrialde gehienen babesa duen bitartean. Hauteskundeetako kanpaina izan ala ez. Geuk esan behar diogu stop!!! Eta Palestinako herriari gure eskua eskaini, baita bihotza ere.

Eta negarrez ari zen haurra isildu da. Orain ama da malkotan blai dagoena.

Sostiene Pereira

Sostiene Pereira que le conoció un día de verano. Una mafnífica jornada veraniega, soleada y aireada, y Lisboa resplandecía. Parece que Pereira se hallaba en la redacción, sin saber qué hacer, el director estaba de vacaciones, él se encontraba en el aprieto de organizar la página cultural, porque el Lisboa contaba ya con una página cultural, y se la habían encomendado a él. Y él, Pereira, reflexionaba sobre la muerte. En aquel hermoso día de verano, con aquella brisa atlántica que acariciaba las copas de los árboles y un sol resplandeciente, y con una ciudad que refulgía, que literalmente refulgía bajo su ventana, y un azul nunca visto, sostiene Pereira, de una nitidez que casi hería los ojos, él se puso a pensar en la muerte. ¿Por qué? Eso, a Pereira, le resultaba imposible decirlo.
Sostiene Pereira, Antonio Tabucchi

Azken urteotan dagoeneko klasiko bat bilakatu den eleberri bat, dudarik gabe. Antonio Tabucchik maisutasunez azaltzen du Portugalgo diktadura gordina. Espainian gerra zibila, Europa Bigarren Mundu Gerraren atarian... Ez ziren garai samurrak, eta Portugalen bizi zirenek aukeraketa egin beharra zuten: edota erregimenaren itzalean bizi, ala gauzak aldatzen ahalegindu.
Idazleak sortutako pertsonaiak, Pereirak, arrasto sakona utziko du ezbairik gabe irakurlearengan. Lokartu aurreko momentuetan beragana jo zuen pertsonaia, dio Tabucchik, gerora garatzen eta sakontzen joan zena.
Pereira oroitzapenetan bizi den gizon lodikotea da, bakardadeaz ahazteko emaztea zenaren argazkiari hitzegiten diona eta XIX. mendeko idazle frantsesak gustuko dituen kazetaria. Egunkari xume bateko kulturako orrialdeaz arduratzen da, zentsurak argitalpen oro kontrolatzen duen garaietan. Baina konturatuko da ezin dela beti iraganean bizi, aldaketa bat beharrezkoa dela.
Aldaketa horren nahia da irakurlearekin identifikatzen duena. Denok dugu aldaketa baten nahia edo beharra. Aldaketa txikia izan daiteke, edota bizitza guztia alda dezakegu, iragana atzean utziz.
Egiten dugun orok, ezagutzen dugun guztiak... gure izaera aldatzen dute, eta liburuan hori ikus daiteke. Eta beti ez direla zaharrak gazteei irakasten digutenak, batzuetan gazteok lezio ematen badakigula.
Garrantzitsuena aldaketa guztiak bide egokitik, eta batez ere, guk nahi dugun bidetik eramatea da.
Hau guztia Antonio Tabucchik maisutasun handiz azaltzen du, idazkera garbi eta dotorea erabiliz, elkarrizketen sakontasuna zainduz, eta Pereiraren azalpenen errepikapenetan bere bizitzaren monotonia azalduz. Benetan merezi duen liburu bat eta oso erraz irakurtzekoa.